Raporti i Komisionit Evropian për progresin e Maqedonisë së Veriut për vitin 2023 në krahasim me vitin paraprak tregon se vlerësimi i gatishmërisë për të marrë obligimet e anëtarësimit është më i lartë vetëm në një kapitull, që është politika ekonomike dhe ajo monetare. Ajo që është shqetësuese është vlerësimi se nuk ka progres në gjyqësor dhe në luftën kundër korrupsionit – dy fushat kyçe të kapitullit 23 që është pjesë e klasterit “Themelet” nga i cili varet dinamika e negociatave dhe që hapet i pari dhe mbyllet në fund të negociatave.
Siç theksoi në konferencën e sotme për shtyp, kryetarja e Institutit të Politikave Evropiane (EPI) në të cilën prezanton analizën e tyre për Raportin e Komisionit Evropian për vitin 2023 me titull “Themele të lëkundura”, notat për progresin janë më të dobëta se vitin e kaluar, kështu që në vend të notës “njëfarë progresi’, nota dominuese është pa progres ose përparim ‘i kufizuar’.
Sipas saj, aspektet kryesore të paketës së këtij viti për zgjerimin e KE-së ishin raportet e reja për Ukrainën, Moldavinë dhe Gjeorgjinë, pra rekomandimet për fillimin e negociatave me dy të parat dhe statusin kandidat të Gjeorgjisë, si dhe në kontekstin e Ballkanit Perëndimor, fokusi më i madh iu kushtua Planit për Rritje.
“Komisioni nuk jep lehtësisht një nxitje vlerësimit të gatishmërisë. Vlerësimi është mjaft konservator në kuadrin e rritjes së kësaj note. Vitin e kaluar vetëm për krahasim, ishte kapitulli i përbashkët i politikës së jashtme dhe të sigurisë. Vitin e kaluar ne patëm një ndryshim atje kur u rreshtuam me politikën e jashtme të BE-së. Këtë vit kemi një zhvendosje pak më të vogël, por sërish në politikën ekonomike dhe monetare. Ndryshime dramatike nuk ka as në përputhje në vendet e tjera, por ndoshta pyetja është nëse ne, si një vend kandidat që ka qenë në proces për kaq shumë kohë, mund të kemi arritur një nivel pas të cilit është e vështirë të shkosh pa negociatat“, thotë Kacarska.
Në raport me pjesën tjetër të kandidatëve, që tani janë dhjetë, nga pikëpamja e përmbushjes, pra gatishmërisë për të marrë përsipër detyrimet e anëtarësimit, thotë ajo, ne qëndrojmë shumë mirë, krahasuar me Serbinë dhe Malin e Zi në fushën e bazave, pra themelet, diku edhe më mirë se ato.
“Rezultati ynë i përgjithshëm është ende i lartë, por rezultatet për progres në vitin e kaluar janë më të dobëta se sa ishte viti i kaluar, madje edhe ai i mëparshmi. Ajo që na shqetëson është vlerësimi se nuk ka progres në drejtësi dhe luftën kundër korrupsionit. Këto janë dy fusha kyçe të kapitullit 23, i cili nga ana tjetër është pjesë e të gjithë grupit të bazave apo themeleve nga të cilat varet dinamika e negociatave, e cila hapet e para dhe mbyllet deri në fund të negociatave. Këto përfundime janë në fakt shqetësuese për ne. Kjo notë duhet përmirësuar, sepse nuk është mirë të përsëritet për disa vite. Megjithatë, ajo që nuk na shqetëson është se ajo gatishmëri e përgjithshme, ajo gatishmëri e lartë, argumenti i përdorur nga shteti, të cilin ne e përdorim si mbështetës të negociatave tona, është ndoshta i dobët, pra në baza të dobëta, nëse nuk kemi progres në gjyqësor dhe në luftën kundër korrupsionit, prandaj titulli i kësaj analize është “Themele të lëkundura”. Nga ana tjetër, edhe Plani i Rritjes i shpallur nga Komisioni ka formën e vet të kushtëzimit, presim që edhe ai të kushtëzohet me sundimin e ligjit, prandaj duhet t’i kushtojmë vëmendje të shtuar”, thotë Kacarska.
Në klasterin Themeli, thekson ajo, shqetësues është polarizimi politik dhe Parlamenti, si dhe mungesa e progresit në reformat zgjedhore, që është veçanërisht e rëndësishme, pasi vitin e ardhshëm na presin zgjedhje.
Lidhur me kapitullin 23, Raporti i KE-së për pjesën e të drejtave të njeriut vë në dukje situatën në burgje, e cila përshkruhet si e tmerrshme dhe ndoshta diçka për të cilën autoritetet duhet të punojnë. Në kapitullin 24, i cili ka të bëjë me drejtësinë, lirinë dhe sigurinë, Kacarska thekson se tradicionalisht vendi po ecën mirë, ka përparim dhe vuri në dukje nënshkrimin e Marrëveshjes me Fronteksin, vitin e kaluar.
Ndryshe, tre kapitujt e këtij raporti në të cilët kemi bërë progres të mirë janë statistikat, lëvizja e lirë e kapitalit dhe politika e jashtme dhe e sigurisë.
Në lidhje me klasterin e dytë – tregun e brendshëm, Stefan Ristovski theksoi se është e rëndësishme se si ne përparojmë për shkak të Planit për Rritje të Ballkanit Perëndimor sepse ai do të jetë i lidhur ose i kushtëzuar me progresin në realizimin e tregut të përbashkët rajonal. Pra, do të jetë e rëndësishme se si do të përparojmë dhe si do t’i përmbushim detyrimet tona jo vetëm ndaj BE-së, thotë ai, por edhe detyrimet që kemi marrë në drejtim të integrimit me tregjet e rajonit.
“Lidhur me këtë klaster, kuptuam se ndoshta mesazhi kyç është se nuk ka asnjë ndryshim në raport me nëntë kapitujt. Kemi një lëvizje pozitive në kapitullin e lëvizjes së lirë të mallrave, që ka shënuar progres në ndryshim nga vitet e mëparshme. Megjithatë, nga ana tjetër, është shqetësues fakti se kapitulli i lëvizjes së lirë të punëtorëve është ende në një fazë fillestare apo të hershme dhe pritet liberalizimi i tregut të punës. Kjo përfshin qytetarët e BE-së”, tha Ristovski.
Në përgjigje të pyetjes së një gazetari, Kacarska theksoi se në lidhje me Planin e Rritjes, vendet do të duhet të përgatisin planet e tyre për reforma.
Vetë Plani i Rritjes do të ketë plane të veçanta reformash që vendet kandidate do të duhet të përgatisin, ndaj do të jetë shumë e rëndësishme sinkronizimi i tyre, por edhe të përcaktohet se ku mund të kemi përfitim dhe ku do të përfitonte ekonomia jonë së bashku me pjesën e klasterit Themelet ku është e padiskutueshme se duhet të jetë në plan të pare”, tha Kacarska.
