Kur mund të shpresojnë vendet e rajonit për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian? Kjo ishte pyetja me të cilën u përballën politikanët kryesorë nga Ballkani Perëndimor në forumet e zhvilluar së fundmi, në Pragë dhe Bled. Ekziston frika se procesi i zgjatur i anëtarësimit – megjithëse i përshpejtuar disi që nga pushtimi rus i Ukrainës – do të bëjë që popullsia lokale të zhgënjehet gjithnjë e më shumë me BE-në dhe të krijojë hapësirë për Rusinë dhe palët e tjera për të zgjeruar ndikimin e tyre në rajon. Edhe pse kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, pranoi se shqiptarët “janë evropianë, kokëfortë të dashuruar me Evropën”, ai paralajmëroi se “Ballkani Perëndimor nuk duhet të merret si i mirëqenë”.
Me entuziazmin për zgjerimin që lëkundet si në BE ashtu edhe në pjesë të Ballkanit Perëndimor, ish-presidentja kroate, Kolinda Grabar-Kitaroviç, paralajmëroi për mundësinë e shfaqjes së një vakumi të rrezikshëm politik. Mungesa kërcënon të destabilizojë rajonin dhe ta hapë atë ndaj ndikimit të huaj, veçanërisht nga Rusia. Grabar-Kitaroviç e krahasoi rrugën ndonjëherë të ngadaltë dhe frustruese të vendit të saj drejt anëtarësimit në BE – Kroacia iu bashkua në 2013 – me përvojën e anëtarëve aspirantë nga Ballkani Perëndimor sot. Ajo paralajmëroi se interesi i Rusisë në rajon mund të shihet si një përpjekje për të hapur një front tjetër gjeopolitik, duke larguar vëmendjen nga lufta në Ukrainë.
Vetë Rama argumentoi se “promotori më i madh i zgjerimit gjatë dy viteve të fundit … nuk ishte presidenti francez, ishte presidenti rus dhe ky është optimizmi tragjik për fat të keq”. Kjo sepse “Evropa kishte nevojë për Vladimirin për të sulmuar Ukrainën në mënyrë që të mos e marrë më të mirëqenë që Ballkani Perëndimor është atje”. Ndërsa theksoi se Shqipëria ka pasur historikisht më pak kontakte me Rusinë se çdo vend tjetër në Evropë, ai paralajmëroi se “rajoni është një hapësirë ku Rusia ka shumë ndikim dhe para se të jetë tepër vonë, ne duhet të bëjmë disa gjëra ndryshe”. Ai përshëndeti hapat nga ana e BE-së, veçanërisht Planin e Ri të Rritjes për të mbështetur integrimin e anëtarëve aspirantë me ekonominë e bllokut.
Ndryshe nga politikanë të tjerë nga rajoni, presidenti i Malit të Zi, Jakov Milatovic, ishte shumë optimist për perspektivat e pranimit të vendit të tij. Ai vuri në dukje se Mali i Zi është në fazën përfundimtare të procesit të pranimit në BE dhe mund të bëhet shteti i 28-të anëtar deri në vitin 2028. Edhe pse ambicioz, ai argumentoi se ky synim është real, duke përmendur përdorimin afatgjatë të euros nga Mali i Zi, anëtarësimin në NATO dhe përafrimin i tij me politikën e jashtme dhe të sigurisë të BE-së. Milatovic shprehu shpresën se përparimi i Malit të Zi mund të shërbejë si një katalizator për të gjithë rajonin e Ballkanit Perëndimor, duke theksuar se bashkëpunimi rajonal dhe integrimi ekonomik janë çelësi për të siguruar të ardhmen e rajonit brenda BE-së.
Megjithatë, edhe ai pranoi përparimin e ngadaltë të pranimit – asnjë vend nuk është anëtarësuar në BE që nga Kroacia në 2013 – duke thënë se ajo që “menduam se do të ishte një garë 400 metrash përfundoi të ishte një maratonë me pengesa”. Ish-Presidenti i Maqedonisë së Veriut, Stevo Pendarovski, u bëri jehonë këtyre shqetësimeve, duke vënë në dukje se vendi i tij, i cili dikur shihej si një pararendës për anëtarësimin në BE së bashku me Kroacinë, ka mbetur shumë prapa. Kanë kaluar tashmë 19 vjet që kur vendi siguroi statusin e kandidatit, por përparimi i tij është bllokuar nga mosmarrëveshjet dypalëshe me fqinjët e tij, fillimisht Greqinë dhe më vonë Bullgarinë. Gjatë 11-12 viteve të fundit, asnjë vend nga Ballkani Perëndimor nuk ka bërë përparim të rëndësishëm drejt anëtarësimit në BE dhe kjo ka shkaktuar rënien e entuziazmit publik për BE-në, argumentoi ai.
Në Maqedoninë e Veriut, për shembull, më pak se 50% e popullsisë tani mbështet anëtarësimin në BE – një numër tronditës i ulët për një vend historikisht pro-evropian. Edhe ish-presidenti i Malit të Zi, Milo Gjukanoviç, shprehu shqetësime të ngjashme, duke theksuar efektet negative të procesit të zgjatur të pranimit. Ai argumentoi se vonesa ka rezultuar në zhgënjim publik, me shumë veta që pyesin nëse anëtarësimi në BE është ende një qëllim i realizueshëm.
Gjukanoviç vuri në dukje se në Mal të Zi dhe në të gjithë Ballkanin Perëndimor, ekziston një ndarje e mprehtë midis vizionit të një demokracie multietnike dhe tërheqjes së vazhdueshme të nacionalizmit ballkanik. Ai theksoi gjithashtu se gabimet historike të Perëndimit në trajtimin e Ballkanit Perëndimor kanë krijuar hapësirë për ringjalljen e ideve politike të shkuara, siç është dëshira për shtete etnikisht homogjene. Kështu – nëpërmjet forumeve – liderët theksuan zhgënjimin e thellë të rajonit me procesin e zgjerimit të BE-së. Lodhja nga zgjerimi kërcënon jo vetëm perspektivën e integrimit në BE, por edhe stabilitetin dhe sigurinë e Ballkanit Perëndimor në tërësi. Pa angazhim si nga BE-ja ashtu edhe nga Ballkani Perëndimor, rajoni rrezikon të bëhet gjithnjë e më i prekshëm ndaj ndikimit të jashtëm dhe paqëndrueshmërisë së brendshme.\Koha\
