Ideja e anëtarësimit të Kanadasë në Bashkimin Evropian, sado e pamundur të duket, ka marrë vrull vitet e fundit. Megjithëse është më shumë një fantazi strategjike sesa një plan realist, vetë diskutimi zbulon se si trazirat gjeopolitike globale po riformësojnë aleancat dhe lidhjet tradicionale.
Origjina e kësaj ideje datojnë në vitin 2017, kur hyri në fuqi marrëveshja novatore e tregtisë CETA, duke hequr pothuajse të gjitha tarifat midis Kanadasë dhe BE-së. Javët e fundit kjo histori, e cila ka qenë gjithmonë në nivel teorik, është intensifikuar. Në fillim të shkurtit, Donald Trump vendosi tarifa për të gjitha mallrat e importuara nga tre partnerët e tij më të mëdhenj tregtarë – Kina, Meksika dhe Kanadaja. Ai shpjegoi se Shtetet e Bashkuara do të vendosin tarifa prej 25 për qind ndaj Kanadasë dhe Meksikës dhe 10 për qind ndaj Kinës duke filluar nga fillimi i shkurtit.
Tarifat e vendosura, si dhe ideja apo kërcënimi, në varësi të këndvështrimit, se Kanadaja mund të bëhet shteti i 51-të i SHBA-së, kanë detyruar shumë njerëz të fillojnë të mendojnë për alternativa. Kështu, po diskutohet edhe një herë mundësia që Kanadaja të forcojë lidhjet me Evropën (e cila është gjithashtu e sulmuar nga tarifat e Trump) dhe madje të bëhet pjesë e BE-së.
Për Bashkimin Evropian, Kanadaja përfaqëson një partner tërheqës, dhe jo vetëm për shkak të potencialit të saj ekonomik – është një vend me rezerva të mëdha mineralesh kritike, një demokraci të qëndrueshme dhe lidhje tashmë ekzistuese kulturore përmes provincave frankofone.
Si një “evropian nderi” (siç e quan The Economist), Kanadaja do të bëhej anëtari i parë joevropian i BE-së nëpërmjet anëtarësimit, gjë që do të ndryshonte përgjithmonë pozicionin e saj në rendin botëror. Megjithatë, problemet ligjore janë të pashmangshme. Neni 49 i Traktatit të BE-së thekson qartë se anëtarësimi vlen për “Shtetet Evropiane” dhe Kanadaja është gjeografikisht jashtë këtij kuadri.
Sipas nenit 49 të Traktatit të BE-së, anëtarësimi është i rezervuar për “Shtetet Evropiane”. Kanadaja, si një vend i Amerikës së Veriut, teknikisht nuk e plotëson kërkesën – ngjashëm me Marokun e refuzuar në 1987. Megjithatë, ekspertë ligjorë si Dimitrios Argyroulis (Université Libre de Bruxelles) theksojnë se përkufizimi i “evropianitetit” është politikisht elastik.
Ekspertët ligjorë theksojnë se çdo afrim serioz do të kërkonte një ripërcaktim të parimeve themelore të Bashkimit, gjë që do të provokonte rezistencë nga vende si Franca dhe Polonia, të cilat këmbëngulin në ruajtjen e “karakterit europian” të BE-së.
Ekonomia: Epokë e re apo përmbysje?
Nëse Kanadaja bëhet anëtare e BE-së, ndryshimet më dramatike do të ndodhin në flukset tregtare. Aktualisht, Kanadaja eksporton 75% të mallrave të saj në SHBA, ndërsa BE-ja përbën vetëm 8% të tregtisë së saj të jashtme.
Duke iu bashkuar Tregut Unik, Otava do të fitonte akses në 447 milionë konsumatorë, duke lejuar diversifikimin përtej sektorit të naftës. Kompanitë evropiane, nga ana tjetër, do të përfitonin nga depozitat kanadeze të litiumit dhe mineraleve të tokës së rrallë, vendimtare për tranzicionin e gjelbër.
Megjithatë, rënia e varësisë nga SHBA do të kishte gjithashtu një anë të errët – tarifat e SHBA-së mbi eksportet kanadeze mund të kërcënojnë 250,000 vende pune në Alberta dhe Ontario.
Për qytetarët e BE-së, një lëvizje e tillë mund të nënkuptojë importe më të lira të shurupit kanadez të panjeve, mollëve dhe automjeteve elektrike. Nga ana tjetër, fermerët në Francë dhe Spanjë do të kishin frikë nga konkurrenca nga produktet më të lira kanadeze të subvencionuara nga qeveritë lokale.
Në disa sektorë, si IT, pagat do të priten të rriten për shkak të rritjes së kërkesës për specialistë, ndërsa industria e minierave në Suedi dhe Rumani mund të vuajë për shkak të konkurrencës nga gjigantët e naftës në Alberta.
Jeta e përditshme: Ndryshime në të dy anët e Atlantikut
Anëtarësimi në BE do të sillte një sërë ndryshimesh konkrete për kanadezët. Produktet me etiketën “EU Organic Certification” do të shfaqen në dyqane dhe qeset plastike dhe kashtët do të bëheshin një gjë e rrallë për shkak të standardeve më të rrepta mjedisore.
Studentët nga Montreali mund të studionin në Berlin ose Bolonja pa viza, ndërsa turistët nga Gjermania do të zbulonin parqet kombëtare kanadeze në numër më të madh. Pengesa më e madhe do të ishte kulturore – detyrimi i mësimit të frëngjishtes ose gjermanishtes në shkolla do të shkaktonte revoltë në provincat anglofone.
Megjithatë, evropianët do ta ndjenin ndikimin përmes dy kanaleve. Së pari, rritja e disponueshmërisë së gazit natyror kanadez do të ndihmonte në reduktimin e varësisë nga burimet ruse, gjë që do të ishte veçanërisht e dobishme për vendet baltike dhe Poloninë.
Së dyti, çmimet do të stabilizoheshin në sektorët ku Kanadaja mund të ofrojë produkte më të lira – për shembull, automobila ose farmaceutikë. Megjithatë, shqetësimet do të ngriheshin nga një pushtim i mundshëm i tregut evropian të telekomunikacionit nga kompanitë kanadeze, ku Rogers ose Bell mund të kërcënojnë lojtarët vendas si Deutsche Telekom.
Tërmeti gjeopolitik: Si do të reagonin lojtarët globalë?
Shtetet e Bashkuara, partneri më i madh tregtar i Kanadasë, do ta konsideronin këtë një tradhti të Doktrinës Monroe, e cila ndalon ndërhyrjen evropiane në sferën e influencës amerikane.
Masat hakmarrëse do të priten – nga tarifat për makinat evropiane deri te reduktimi i bashkëpunimit ushtarak përmes NATO-s. Nga ana tjetër, Rusia do të përdorte mundësinë për propagandë për “dobësimin e Perëndimit”, ndërsa Kina do të investonte burime shtesë në minierat kanadeze të litiumit, duke kërkuar të siguronte dominimin në prodhimin e baterive.
A është edhe e mundur kjo?
Realiteti i anëtarësimit kanadez në BE mbetet i pakët. Përveç mosmarrëveshjeve gjeografike, problem është edhe përçarja brenda vetë Unionit.
Vende si Kroacia dhe Greqia do të kishin frikë se Otava do të “tërheqte” fondet e destinuara për rajonet më pak të zhvilluara, ndërsa Holanda dhe Gjermania do të mbrojnë anëtarësimin për përfitime ekonomike. Procesi i ratifikimit do të zgjaste të paktën dy dekada dhe ekziston rreziku që vetë kanadezët të refuzonin anëtarësimin në një referendum, nga frika e humbjes së identitetit kombëtar.
Në fund të fundit, ky skenar flet më shumë për krizën aktuale të marrëdhënieve transatlantike sesa për një vizion realist politik. Siç theksoi së fundmi kryeministri kanadez Justin Trudeau: “Marrëdhënia jonë me BE-në është e thellë, por Atlantiku mbetet një kufi simbolik dhe real”.
Ndërsa BE-ja dhe Kanadaja mund të thellojnë bashkëpunimin në energji dhe tranzicionin dixhital, ideja e anëtarësimit të plotë mbetet – tani për tani – vetëm një eksperiment mendimi intrigues. Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen tha kohët e fundit: “Kanadaja nuk është vetëm një partner, por është një laborator për të ardhmen e marrëdhënieve transatlantike”.
