Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Evropian i ka dhënë fund skemës së fundit për dhënien e të ashtuquajturave “pasaporta të arta” në BE. Por disa vende po kërkojnë boshllëqe ligjore për të fituar para.
Manuel Delia, një bloger antikorrupsion dhe drejtor ekzekutiv i organizatës malteze të shoqërisë civile “Republika”, luftoi për këtë rezultat për dymbëdhjetë vjet.
«Prisja lajme të këqija, por kur e mora vesh, gati sa nuk bërtita nga gëzimi», thotë Delia, e cila luftoi kundër programit të qeverisë malteze që u lejonte investitorëve të huaj të merrnin shtetësinë malteze.
Malta ishte vendi i fundit në Bashkimin Evropian që ofroi “pasaporta të arta” të tilla. Programe të ngjashme në Bullgari dhe Qipro u shfuqizuan vitet e fundit. Vendimi, thotë Delia, është një njohje e punës së bashkëpunëtores dhe mikeshës së tij të ngushtë Daphne Caruana Galizia, një gazetare malteze e cila ishte e para që vuri në dukje publikisht rreziqet e një “shtetësie me urdhër” të tillë dhe që u vra.
Në vitin 2022, Komisioni Evropian nisi procedurat kundër Maltës për praktikën e saj të dhënies së shtetësisë kryesisht bazuar në investime në pasuri të paluajtshme. Sipas Komisionit, marrësit e shtetësisë së BE-së duhet të kenë një “lidhje të vërtetë” me vendin, jo vetëm një detyrim financiar. Megjithatë, Delia priste një rezultat negativ, sepse mendimi ligjor i publikuar në tetor 2024 nga avokati i përgjithshëm i gjykatës mbështeti qëndrimin e qeverisë malteze. Shpesh, gjykata e ndjek këtë mendim, por këtë herë nuk ishte kështu.
Nuk mund t’i vësh çmim shtetësisë.
Organi më i lartë ligjor i BE-së vendosi që politika malteze e redukton shtetësinë në një transaksion të thjeshtë tregtar dhe se një praktikë e tillë nuk lejon krijimin e lidhjes së nevojshme të solidaritetit dhe vullnetit të mirë midis një shteti anëtar dhe qytetarëve të tij, as nuk siguron besim të ndërsjellë midis vendeve të Unionit.
– Ndjesia është vërtet e mirë sepse kjo bazohet në vlera, në parime, në solidaritet. Vendimi i gjykatës konfirmoi gjithçka që kemi thënë prej vitesh: se ky program nuk justifikohet vetëm sepse sjell investime. Nuk mund t’i vësh çmim shtetësisë. «Kjo vlen shumë më tepër sesa paratë», thotë Delia, duke theksuar se kushdo që zotëron një pasaportë malteze ka gjithashtu qasje në të gjitha vendet e tjera të Bashkimit Evropian.
Që nga fillimi i programit, Delia dhe aktivistë të tjerë kanë ngritur pyetje se sa me kujdes autoritetet kontrolluan nëse investitorët banonin realisht në Maltë, pasi shumë prej tyre, sipas të dhënave, nuk ishin të pranishëm në vend për periudhën e përcaktuar me ligj.
