Me 70 përqind rritje të shportës së shpenzimeve sindikale për tre vitet e fundit, çmimet janë tashmë në të njëjtin nivel si në vendet perëndimore, thonë qytetarët që jetojnë jashtë Maqedonisë së Veriut. Qeveria njoftoi pezullimin e masës për çmimet e ngrira. Zyrtarët mund të marrin rritje të re të pagës në vlerë të një pagë minimale, ndërsa femrat në sektorin publik vetëm 2000 denarë, shkruan REL, transmeton Portalb.mk.
Qeveria njoftoi se nga muaji i ardhshëm nuk do ta vazhdojë masën e ngrirjes së çmimeve, ndërsa qytetarët ankohen për rritjen e vazhdueshme të kostos së jetesës dhe presionit nga inflacioni.
Në të njëjtën kohë, me rreshtimin e ri, zyrtarët mund të marrin rritje të re pagash në vlerë prej më shumë se një pagë minimale, nëse kjo nuk parandalohet në Kuvend dhe pagat e punëtorëve në sektorin publik do të rriten për rreth 2000 denarë nga muaji mars.
Nga Sindikata e Maqedonisë (LSM) njoftuan se këtë muaj shporta e shpenzimeve sindikale është rritur për 313 denarë. Kjo është vazhdimësi e trendit të rritjes së çmimeve, me rezultat që vetëm për dy muaj kostoja e jetesës është rritur për rreth një mijë denarë, pasi shporta e konsumit sindikal në janar është rritur për 641 denarë.
Magdalena Krstevska është nga Shkupi, por 20 vjet më parë është larguar largua për të jetuar në Toronto të Kanadasë. Këto ditë ajo është në vizitë në vendlindjen e saj dhe na tregoi se si kur ka ardhur në Maqedoninë e Veriut është pritur me një surprizë e pakëndshme e çmimeve.
“Isha në Brazil, Argjentinë, Florida në SHBA për Vitin e Ri dhe më pas në Paris. Por kur erdha në Shkup u befasova shumë nga çmimet e larta dhe kostot e jetesës, sepse nuk ka ndonjë ndryshim të madh nga vendet që kam vizituar. Ne në Kanada kemi paga më të larta dhe çmime më të lira. Aty ka edhe rritje çmimesh, por më shumë kontroll”, thotë Krstevska.
Rritjen e çmimeve e ndjen edhe Emilija Sazdovska nga Shkupi, e cila tha se përkundër kësaj, familja duhet të blejë ushqime, por për çdo gjë tjetër reduktohet.
“Siç kanë dalë gjërat, mund të na duhet të heqim dorë nga produktet kozmetike bazë ose t’i reduktojmë ato në minimum.” Ne heqim dorë nga e shkuara për kafe, e shkuara në një lokal me miqtë dhe mendoj se kështu ndodh me shumë njerëz. Nëse kafenetë kanë qenë të mbushura dikur gjatë javës së punës, tani janë gjysmë të zbrazura. Standardi jetësor i njerëzve është ulur shumë”, thotë Sazdovska.
Një familje prej katër anëtarësh në shkurt i nevojiten gjithsej 57.476 denarë (935 euro) për të mbuluar shpenzimet elementare të jetesës, sipas shportës së konsumit të LSM.
Edhe pse qeveria vazhdimisht siguron se inflacioni është në rënie, sipas LSM-së, shpenzimet për ushqim dhe pije janë rritur për rreth 200 denarë më shumë në krahasim me janarin, si dhe për transport, rekreacion dhe kulturë. Paga mesatare neto është 38.359 denarë, ndërsa minimumi 20.175 denarë.
Kjo do të thotë se një familje me katër anëtarë me një pagë mesatare dhe një pagë minimale mezi mbulon shpenzimet minimale bazë, që do të thotë që familja të ketë apartamentin e tyre, të drejtojë një makinë me kapacitet të ulët, të paguajë energjinë elektrike në bllokun e parë, të blejë në tregje më të lira dhe të mos ketë sëmundje kronike, sipas llogaritjeve të LSM sipas metodologjisë së re.
Nëse një amvisëri duhet të jetojë në banesë me qira prej 60 metrash katrorë, shpenzimet rriten për 15.375 denarë shtesë, me çka shporta e konsumit arrin në 72.538 denarë në muaj (1.179 euro).
Nuk ka vazhdim të çmimeve të ngrira
Analisti ekonomik Abil Baush shpjegon se rritja e shportës së konsumit është pjesërisht për shkak të metodologjisë së re të llogaritjes në LSM, por sërish sheh rritje të çmimeve për produktet që duhet t’i blejnë të gjithë.
“Rritje e kostos së jetesës është vërejtur edhe në grupe tjera si në pijet alkoolike, duhan dhe narkotik, restauronte, hotele, mobilje, mirëmbajtje e amvisërive, shëndet, ushqim dhe pije jo alkoolike”, thotë Baush.
Masa e qeverisë për ngrirjen e 50 produkteve në 25 kategori vlen deri në fund të muajit shkurt.
Ministri i Ekonomisë, Kreshnik Bekteshi njoftoi se Ministria e Ekonomisë nuk do ta vazhdojë masën, nderkaq do të presë zbatimin e ligjit për ndalim të praktikave të padrejta të tregut, me të cilin pritet të vendoset rend në konkurrencën jo besnike të tregut dhe me këtë do të vijojë edhe ulje e çmimeve të produkteve ushqimore.
“Presim që kjo zgjidhje ligjore, e cila është plotësisht në përputhje me rregulloren evropiane dhe me flamurin evropian, të miratohet në një kohë sa më të shkurtër. Me ligjin presim uljen e çmimeve të ushqimeve dhe produkteve bujqësore”, tha Bekteshi.
Rritje e re e pagave zyrtare?
Nga ky vit, për shkak të harmonizimit me rritjen e pagave mesatare, zyrtarët duhet të marrin paga më të larta përkundër rritjes prej 78 për qind që e kanë marrë në vitin 2023, nëse kjo nuk ndalet me ndryshimet në Kuvend, siç kanë paralajmëruar grupi parlamentar i LSDM-së dhe koalicionit.
Ata thonë se kanë dorëzuar amendamente në gjashtë ligje me të cilat besojnë se do të pengojnë rritjen e pagave të zyrtarëve. Deputeti i LSDM-së, Martin Kostovski, më 27 shkurt tha se me këto ndryshime ligjore do të përfshihen rreth 1.060 të emëruar.
Grupi parlamentar i LSDM-së, siç deklaroi ish-kryeministri dhe lideri i partisë, Dimitar Kovaçevski, përmes Kuvendit do të mundohet që ta pengojë këtë rritje të pagave të zyrtarëve.
“Kemi gjetur një zgjidhje të shëndoshë kushtetuese që nuk do të rrisë pagat e zyrtarëve me nivelin e ri të pagës mesatare. Me këtë zgjidhje do të zvogëlohen koeficientët ekzistues, që do të thotë se nuk do të rriten pagat e të gjithë personave të zgjedhur dhe të emëruar”, tha Kovaçevski më 23 shkurt.
Për punëtorët rritje prej 2.000 denarë
Pagat më të larta të zyrtarëve për 78 përqind, të cilat u rritën në mart të vitit 2023, rezultuan në protesta të grupeve të ndryshme të punëtorëve, ndërsa në rrugë i nxorën penzionerët.
Pakënaqësi shtesë është edhe për shkakun se për dallim nga zyrtarët, pagat e të punësuarve pothuajse në të gjithë sektorin publik janë të lidhura me rritjen e pagës minimale, që do të thotë se ajo nuk është përqindje, por lineare. Ata do të marrin rritje lineare neto prej 2.000 denarë me rritjen e pagës minimale për 2.000 denarë.
“Për zyrtarët rritja është një përqindje që ne e kërkojmë prej vitesh. Dhe do të ishte më e drejtë që ne të kishim një rritje në përqindje nga paga minimale, siç e parasheh Ligji për pagën minimale”, thotë Trpe Deanoski nga Sindikata e UPOZ-it.
Që nga viti 2022, ka pasur një rritje enorme të çmimeve të ushqimeve, e cila ka ulur ndjeshëm vlerën e të ardhurave të qytetarëve, pavarësisht rritjes së pagave.
Inflacioni arriti kulmin në nëntor 2022 kur u rrit në gati 20 përqind. Kështu, pagat më të larta kanë më pak vlerë, sepse qytetarët mund të blejnë më pak produkte në krahasim me një apo dy vite më parë.
Jeta për 70 përqind më e shtrenjtë për tre vite
Me rritjen e inflacionit, shporta e konsumit u rrit me mbi 70 për qind në tre vjet, duke arritur në 549 euro në mars 2021, krahasuar me 935 euro në shkurt. Kjo rritje çmimi duket të jetë më e durueshme vetëm nga zyrtarët me paga të rritura me 78 për qind.
Ndryshe, nëse dy punëtorë në një familje prej katër anëtarësh marrin pagë mesatare prej 38.359 denarë, ata duhet të shpenzojnë më shumë se 74 për qind të parave për të mbuluar shpenzimet minimale të llogaritura nga LSM.
Por, për rreth 80 mijë punëtorë që marrin pagë minimale prej 20.175 denarë, është edhe më e vështirë, sepse njëri i punësuar me pagë mesatare dhe tjetri me pagë minimale mezi e kalojnë muajin.
LSM thotë se një pagë dinjitoze duhet të jetë sa një shportë sindikale.
Sipas të dhënave nga Enti Shtetëror të Statistikave, indeksi i kostos së jetesës (inflacioni) në janar 2024 shënoi rritje prej 3.2 për qind, ndërsa çmimet me pakicë shënuan rritje prej 2.8 për qind, sipas të dhënave
