Në anën e kujt jeni?
Kjo është pyetja që do të duket e madhe në mendjen e presidentit ukrainas, Volodymyr Zelensky, kur ai takohet me homologun e tij turk, Recep Tayyip Erdogan, në Lviv të enjten. Nga të gjithë anëtarët e aleancës së NATO-s, Erdogani është lehtësisht më i rrëshqitshëm për sa i përket besnikërisë së tij, shkruan Politico të enjten.
Nga njëra anë, Zelensky ka arsye për të falënderuar liderin turk. Erdogani po përpiqet të paraqitet si një ndërmjetës neutral në Detin e Zi, duke ndërmjetësuar midis Rusisë dhe Ukrainës për të lejuar rifillimin e eksporteve të grurit nga portet e bllokuara. Një kompani turke, një nga drejtuesit e së cilës është dhëndri i Erdoganit, është furnizuesi i dronëve Bayraktar që u kanë dhënë forcave ukrainase një shtytje vendimtare në fushën e betejës, për tërbimin e presidentit rus, Vladimir Putinit. Erdogani ka mbyllur gjithashtu Detin e Zi për përforcimet detare ruse përmes Bosforit.
Në anën tjetër, Turqia po përballet me akuzat se është përfituese e luftës, ose siç e quajnë ekspertët e sanksioneve, “kalorësi i zi” – një komb që ndihmon në shmangien e embargove ndërkombëtare për përfitimin e tij. Një rritje në tregtinë Turqi-Rusi dhe miratimi i një sistemi pagesash ruse nga bankat turke që nga shpërthimi i luftës ka shkaktuar spekulime se Ankaraja ka parë avantazhet e dhënies së ndihmës Moskës, ndërsa ekonomia e saj e keqmenaxhuar dhe e gjymtuar nga inflacioni po del jashtë kontrollit.
Turqia “po bëhet pro Ukrainës pa qenë kundër Rusisë”, ka thënë ish-diplomati turk, Sinan Ulgen.
Shumë diplomatë perëndimorë nuk e falin lehtë lojën e dyfishtë të Turqisë. “Nuk mund të jesh me të dyja anët në një luftë si kjo. Është anëtar i NATO-s”, tha diplomati i një prej shteteve në BE.
Në praktikë, kombet perëndimore mund të bëjnë pak. Ka pika ku SHBA-ja dhe BE-ja janë mbi Turqinë, por rreziqet e vendosjes së tyre janë të larta. Greqia tashmë po akuzon Turqinë për sulme ushtarake gjithnjë e më të rrezikshme me inkursione të avionëve luftarakë mbi Detin Egje dhe për shtyrjen e emigrantëve në ujërat e saj. Perëndimi gjithashtu nuk dëshiron që Erdogani t’i rikthehet vetos së tij për anëtarësimin e Finlandës dhe Suedisë në NATO.
Tani për tani, Brukseli dhe Washingtoni thjesht po monitorojnë lëvizjet e Ankarasë.
Tregtia po rritet mes Moskës dhe Ankarasë. Eksportet e Turqisë në Rusi kanë kaluar nga 417.3 milionë dollarë në korrik 2021 në 730 milionë dollarë në korrik 2022. Importet nga Rusia arritën nga 2.5 miliardë dollarë në korrik 2021 në 4.4 miliardë dollarë në korrik 2022.
Krahas rritjes së tregtisë, ka shqetësime se Turqia po e ndihmon Rusinë të kapërcejë goditjen financiare ndaj Moskës.
Bashkëpunimi i ngushtë mes Turqisë dhe Rusisë ka përfitime të qarta ekonomike për Erdoganin i cili përballet me zgjedhjet vitin e ardhshëm.
Ankaraja po ashtu thjesht nuk mund t’i shkëputë lidhjet me Moskën.
Një krizë në marrëdhëniet turko-ruse “menjëherë do të krijonte shumë probleme për Erdoganin para zgjedhjeve”, tha Gaber, ish-diplomat ukrainas.
Përfitimet politike janë njëjtë të rëndësishme, pasi Erdogani po përpiqet të shohë jashtë vendit për të zgjidhur problemet e shtetit të tij.
Washingtoni po jep paralajmërime më të rrepta për Ankaranë që të mos shkojë shumë larg.
Një zyrtar amerikan tha se nëse Turqia do të hynte në një partneritet ekonomik zyrtar me Rusinë, Washingtoni do të konsideronte rekomandimin që kompanitë perëndimore të tërheqin ose ulin lidhjet e tyre ekonomike me Ankaranë.
“Ne mendojmë se Turqia duhet të jetë një destinacion global për biznesin dhe kapitalin, por një marrëdhënie më e ngushtë me Rusinë do të krijojë rreziqe reale për integrimin e Turqisë me pjesën tjetër të botës”, tha zyrtari.
Nëse Perëndimi dëshmon se Turqia po shmang sanksionet, Washingtoni mund të shkojë një hap më përpara duke e shkëputur Turqinë nga dollari përmes sanksioneve dytësore.
Erdogani e di që nuk duhet ta kalojë kufirin. Një zyrtar turk tha se Ankaraja është e vetëdijshme për “rreziqet e sanksioneve dytësore”, por gjithashtu paralajmëroi për tejkalim, veçanërisht nga pala amerikane.
“Nëse kompanitë turke janë në shënjestër, ne do të reagojmë dhe kjo do të ishte kundërproduktive”, tha zyrtari.
