Shkencëtarët kryesorë paralajmërojnë se planet e botës për të luftuar këto ndryshime janë të pamjaftueshme dhe se duhet të ndërmerren veprime më agresive për të shmangur ngrohjen katastrofale
Aktivitetet njerëzore e kanë transformuar planetin me një ritëm dhe shkallë të pakrahasueshme në historinë njerëzore, duke shkaktuar dëme të pakthyeshme për komunitetet dhe ekosistemet, alarmon një prej raporteve më përfundimtare të publikuara ndonjëherë për ndryshimet klimatike. Shkencëtarët kryesorë paralajmëruan se planet e botës për të luftuar këto ndryshime janë të pamjaftueshme dhe se duhet të ndërmerren veprime më agresive për të shmangur ngrohjen katastrofale.
SHPESHTIMI I FATKEQËSIVE
Raporti i publikuar të hënën nga Paneli Ndërqeveritar i Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (IPCC) zbuloi se bota ka të ngjarë të humbë objektivin e saj më ambicioz klimatik – kufizimin e ngrohjes në 1.5 gradë celsius mbi temperaturat paraindustriale – brenda një dekade. Përtej këtij pragu, shkencëtarët kanë gjetur se fatkeqësitë klimatike do të bëhen aq ekstreme sa njerëzit nuk do të jenë në gjendje të përshtaten. Komponentët bazë të sistemit të Tokës do të ndryshohen rrënjësisht, në mënyrë të pakthyeshme. Valët e të nxehtit, uria dhe sëmundjet infektive mund të marrin miliona jetë të tjera deri në fund të shekullit.
Vlerësimi i së hënës sintetizon vite të tëra studimesh mbi shkaqet dhe pasojat e rritjes së temperaturave, duke udhëhequr OKB-në. Sekretari i përgjithshëm, António Guterres, do të kërkojë që vendet e zhvilluara si Shtetet e Bashkuara të eliminojnë emetimet e karbonit deri në vitin 2040 – një dekadë më herët se pjesa tjetër e botës. Me pak vende në rrugën e duhur për të përmbushur angazhimet e tyre klimatike dhe me botën në zhvillim që tashmë vuan në mënyrë disproporcionale nga fatkeqësitë klimatike, tha ai, vendet e pasura kanë përgjegjësinë të veprojnë më shpejt se homologët e tyre me të ardhura të ulëta.
Raporti i IPCC-së tregon se njerëzimi ka arritur një “moment kritik në histori”, tha kryetari i IPCC-së, Hoesung Lee. Bota ka të gjitha njohuritë, mjetet dhe burimet financiare të nevojshme për të arritur qëllimet e saj klimatike, por pas dekadash të shpërfilljes së paralajmërimeve shkencore dhe vonimit të përpjekjeve për klimën, dritarja për veprim po mbyllet me shpejtësi.
FRIKA NGA “BOMBA KLIMATIKE”
Duke e quajtur raportin një “udhëzues si për të çaktivizuar bombën me sahat klimatike”, Guterres njoftoi të hënën për një “agjendë përshpejtimi” që do të përshpejtonte veprimet globale për klimën. Ekonomitë në zhvillim, duke përfshirë Kinën dhe Indinë – të cilat planifikojnë të arrijnë zero neto në 2060 dhe 2070, respektivisht – duhet të shpejtojnë përpjekjet e tyre për uljen e emetimeve së bashku me vendet e zhvilluara, tha Guterres. Të dyja, OKB-ja dhe IPCC-ja gjithashtu i bënë thirrje botës që të heqë gradualisht qymyrin, naftën dhe gazin, të cilat janë përgjegjëse për më shumë se tri të katërtat e emetimeve globale të gazeve serrë.
“Ky raport ofron shpresë dhe jep një paralajmërim”, u tha Lee gazetarëve të hënën. “Zgjedhjet që bëjmë tani dhe në vitet e ardhshme do të jehojnë në mbarë botën për qindra, madje mijëra vjet”. Tashmë raporti i sintezës i IPCC-së tregon se njerëzimi ka transformuar rrënjësisht dhe në mënyrë të pakthyeshme sistemin e Tokës. Emetimet nga djegia e lëndëve djegëse fosile dhe aktivitetet e tjera për ngrohjen e planetit kanë rritur temperaturat mesatare globale me të paktën 1.1 gradë celsius që nga fillimi i epokës industriale. Sasia e dyoksidit të karbonit në atmosferë nuk ka qenë kaq e lartë që kur njerëzit arkaikë gdhendën veglat e para prej guri.
THATËSIRA PO SHPOPULLON SOMALINË
Një raport i ri thotë se rreth 43 mijë njerëz vdiqën mes thatësirës më të gjatë të regjistruar në Somali vitin e kaluar dhe gjysma e tyre ka të ngjarë të ishin fëmijë. Ky është numri i parë zyrtar i vdekjeve i shpallur në thatësirën që thahet në pjesë të mëdha të Bririt të Afrikës. Të paktën 18 mijë njerëz parashikohet të vdesin në gjashtë muajt e parë të këtij viti. “Kriza aktuale është larg përfundimit”, bëhet e ditur në raportin e publikuar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë dhe Agjencia e Fëmijëve të Kombeve të Bashkuara dhe nga Shkolla e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër.
Somalia, Etiopia dhe Kenia fqinje po përballen me një sezon të gjashtë radhazi të dështuar me shi, ndërsa rritja e çmimeve globale të ushqimeve po e ndërlikon krizën e urisë. OKB-ja dhe partnerët e saj në fillim të këtij viti thanë se nuk po parashikonin më një deklaratë zyrtare të urisë për Somalinë për momentin, por e quajtën situatën “jashtëzakonisht kritike” me më shumë se 6 milionë njerëz të uritur vetëm në atë vend. Uria është mungesa ekstreme e ushqimit dhe një shkallë e konsiderueshme e vdekjeve nga uria e plotë ose kequshqyerja e kombinuar me sëmundje si kolera. Një deklaratë zyrtare e urisë do të thotë se të dhënat tregojnë se më shumë se një e pesta e familjeve kanë boshllëqe ekstreme ushqimore, më shumë se 30% e fëmijëve janë të kequshqyer në mënyrë akute dhe mbi dy persona nga 10 mijë vdesin çdo ditë.
