Jo shumë kohë më parë, Afrika e Jugut ishte perla ekonomike e kontinentit, në aspektin e zhvillimit ekonomik relativisht më afër disa vendeve të Evropës sesa me pjesën më të madhe të Afrikës. Por vitet e fundit ajo ka ngecur, e bllokuar në rrethin e korrupsionit, paaftësisë dhe krimit.
Situata është bërë aq e rëndë saqë ndërprerjet e energjisë elektrike janë bërë një dukuri e zakonshme. Krahas korrupsionit dhe paaftësisë që shkatërron furnizuesin publik të energjisë elektrike, problem është edhe vjedhja e kabllove, e cila është intensifikuar sidomos vitet e fundit për shkak të varfërisë së madhe dhe papunësisë.
Edhe kabllot vidhen nga varfëria
Furnizuesi publik kombëtar i energjisë elektrike, Eskom, ka zbatuar ndërprerje për më shumë se 200 ditë gjatë vitit 2022, me ndërprerje rekord prej 6 deri në 8 orë në ditë për shumicën e familjeve.
E njëjta gjë ndodh edhe në sistemin hekurudhor dhe për shkak të këtij problemi, në disa linja hekurudhore ndërtohen mure rreth shinave hekurudhore. Vjedhja e kabllove ka një ndikim të madh në shërbimet kryesore si transporti publik, energjia elektrike, telefoni dhe interneti. Kur kabllot vidhen nga sistemi hekurudhor, trenat vonohen dhe anulohen sepse infrastruktura është dëmtuar rëndë.
Këto janë vetëm disa nga problemet me të cilat përballet pjesa dikur (dhe ende) më e begatë e Afrikës, për të cilën shumë analistë globalë dhe vendas paralajmërojnë se mund të bëhet një “shtet i dështuar”. Ky term i referohet vendeve ku sistemi politik dhe ekonomik është bërë aq i keq sa në realitet nuk i kontrollon fare institucionet dhe qytetarët e territorit të tij dhe nuk përmbush funksionet e një shteti modern.
Gjyqësori nuk funksionon dhe ligjet janë shkronjë e vdekur, krimi është i përhapur për shkak të policisë joefikase dhe të korruptuar, shërbimet publike nën kontrollin e autoriteteve shtetërore nuk kryhen.
Dikur histori suksesi, sot bëhet një shtet i dështuar
Pak më shumë se një dekadë më parë, në vitin 2010, Afrika e Jugut u bë pjesë e BRICS (S u shtua vetëm pas hyrjes së saj). Së bashku me Brazilin, Rusinë, Indinë dhe Kinën, konsiderohej si një nga vendet më të rëndësishme në zhvillim, i cili për shkak të shpejtësisë së rritjes ekonomike do të arrijë shpejt dhe një ditë do ta kalojë standardin e vendeve të zhvilluara të Amerikës së Veriut dhe Evropës.
Ndodhi e kundërta dhe vendi filloi të largohej nga standardet e vendeve të pasura. Në vitin 2010, PBB për frymë e rregulluar për diferencën e çmimit në BE ishte 39 mijë dollarë (sipas kursit të këmbimit të vitit 2017), në Afrikën e Jugut 13.5 mijë dhe në Afrikën Sub-Sahariane 3.6 mijë.
Deri në vitin 2021, pasuria e Afrikës së Jugut ishte larguar ndjeshëm nga ajo e BE-së dhe i ishte afruar nivelit të Afrikës Sub-Sahariane. Atë vit PBB-ja për frymë e rregulluar për diferencën e çmimit ishte 44,000 dollarë, e Afrikës së Jugut ra në 13.3 mijë dollarë dhe e Afrikës Sub-Sahariane u rrit në 3.7 mijë dollarë.
Në të njëjtën periudhë, shkalla e papunësisë u rrit nga 24 për qind në më shumë se 34 për qind, dhe tek të rinjtë edhe mbi 60 për qind. Pas dekadës së parë të shekullit të 21-të, shkalla e varfërisë ekstreme (më pak se 2,15 dollarë në ditë) ra, ajo është rritur që nga viti 2008 dhe aktualisht është mbi 20 për qind.
Në përgjithësi, cilësia e jetës është në rënie, shëndeti publik nuk funksionon, ndaj janë rikthyer sëmundjet tipike të botës së varfër. Këtë vit ka pasur edhe epidemi kolere dhe deri më tani janë sëmurë disa qindra persona, por dyshohet se numri është shumë më i lartë.
Që nga heqja e aparteidit, vetëm një parti ka qeverisur
Në të kaluarën, aparteidi, politika e ndarjes racore të popullsisë me shumicë zezake dhe popullsisë minoritare të bardhë, fajësohej për problemet e të varfërve në Afrikën e Jugut. Krahas pengesave të ndryshme shoqërore dhe politike që një sistem i tillë vendoste para pjesës së zezë të popullsisë, konsiderohej se krijonte artificialisht pabarazi ekonomike.
Por aparteidi u shfuqizua në vitin 1991 dhe hendeku në të ardhura dhe pasuri midis zezakëve dhe të bardhëve praktikisht nuk është ngushtuar. Pjesa më e madhe e popullsisë së bardhë u shpërngul, pjesa e popullsisë së përgjithshme ra në më pak se 8 për qind (ishte 18 për qind në mesin e viteve 1980) dhe u prezantuan politika të shumta për të inkurajuar punësimin, arsimin dhe ngritjen e përgjithshme të zezakëve. popullatë.
Në vitin 1994, Kongresi Kombëtar Afrikan (ANC) fitoi zgjedhjet e para pas aparteidit dhe që atëherë ka sunduar vazhdimisht Afrikën e Jugut. Presidenti i partisë në vitet ’90 ishte vetë Nelson Mandela.
Pavarësisht skandaleve të panumërta korrupsioni dhe rënies së dukshme sociale dhe ekonomike nën sundimin e tyre, ata morën rreth 60 për qind të votave nga zgjedhjet e para. Në zgjedhjet e mëparshme parlamentare, ANC fitoi 58 për qind të votave, më e ulëta në histori. Partia më e fortë opozitare mori vetëm 20 për qind.
Vendi më i pabarabartë në botë
Megjithëse filloi si një parti që bashkoi një gamë të gjerë botëkuptimesh të ndryshme, me qëllimin e vetëm për të luftuar aparteidin, ANC nuk i ka mbajtur premtimet e saj për barazi, prosperitet dhe përparim. Në fakt, sot Afrika e Jugut është vendi më i pabarabartë në botë.
Me një koeficient GINI prej 63, është shumë më i pabarabartë se edhe vendet e Amerikës së Jugut, të cilat njihen për dallime të mëdha midis të pasurve dhe të varfërve. Koeficienti GINI i Brazilit është 49, Kolumbia 54.2, Kili 44.9. Niveli i pabarazisë në Afrikën e Jugut është vështirë të imagjinohet edhe për banorët e Kroacisë, e cila me një koeficient GINI prej 28.9 është një nga vendet më të barabarta në botë.
Pjesa e bardhë e popullsisë ende jeton shumë më mirë se pjesa e zezë. Të ardhurat mesatare të familjes së bardhë janë trefishi i mesatares kombëtare, ndërsa të ardhurat e një familjeje me ngjyrë janë vetëm dy të tretat e mesatares kombëtare. Hendeku është ngushtuar që nga fundi i aparteidit, por shumë ngadalë.
Shumë njerëz nga India emigruan në Afrikën e Jugut, të cilat sot përbëjnë një pjesë të rëndësishme të ekonomisë. Dhe ata janë shumë më të pasur se popullsia e zezë, me të ardhura familjare dy herë më të larta se mesatarja kombëtare. Papunësia mes indianëve dhe të bardhëve është shumë më e ulët, pavarësisht politikave të shumta që inkurajojnë punësimin e shumicës së popullsisë zezake.
Korrupsioni është i ngulitur thellë në kulturën politike
Burimi i shumicës së problemeve në Afrikën e Jugut është padyshim korrupsioni. Dhe rrënjët e saj në partinë në pushtet ANC shkojnë prapa shumë kohë. Në fakt, korrupsioni dhe nepotizmi janë ndërthurur aq shumë me politikën, sa është e pamundur t’i ndajmë. Ligjet ekzistojnë por nuk zbatohen.
Gjatë luftës kundër aparteidit, Kongresi Kombëtar Afrikan (ANC) mori fonde nga donatorë të huaj për të ndërtuar një rezistencë të fortë ndaj Partisë Kombëtare të Afrikës së Jugut në atë kohë në pushtet dhe aparteidit. Donatorë ishin organizata të shumta humanitare, por edhe vende, si Suedia dhe BRSS. Shumica e këtyre donacioneve nuk kontrolloheshin, nuk kishte gjurmë kontabël dhe supozohet se kështu ka nisur “dashuria” e KKSH-së për korrupsionin.
Ajo shfrytëzohet nga kompani të mëdha, të cilat subvencionojnë të gjitha degët e qeverisë, madje edhe vetë presidentin. Presidenti i vendit nga viti 2008 deri në vitin 2018, Jacob Zuma, aktualisht përballet me akuza për korrupsion, shantazh, pastrim parash dhe mashtrim, të gjitha që rrjedhin nga një hetim për marrjen e 783 pagesave që prokurorët thonë se ishin ryshfet nga biznesmeni Shabir Shaikh dhe kompania franceze e prodhimit të armëve Thales.
Afrika e Jugut është një shembull udhëzues se si korrupsioni, nepotizmi, keqmenaxhimi dhe krimi mund ta çojnë një vend të pasur me ar, gurë të çmuar, platin dhe burime të tjera natyrore në një gjendje shpërbërjeje sociale dhe ekonomike dhe ta kthejnë atë në një shtet të dështuar.
Ajo tregon se si disa shoqëri, pavarësisht se sa e korruptuar ishte partia në pushtet, dhe korrupsioni i ANC-së nuk është sekret as në Afrikën e Jugut, mund të mbajnë të njëjtat grupe në pushtet. Shteti po shembet, njerëzit po jetojnë gjithnjë e më vështirë, varfëria dhe krimi janë shfrenuar, por pushtetarët nuk ndryshojnë.
