Programe mësimore dhe tekste shkollore të papërshtatshme, mungesë e përmbajtjes që do të përpunojë drejtpërdrejt vlerat demokratike. Në disa tekste shkollore shembuj të përmbajtjes diskriminuese, janë këto disa nga konkluzionet e studimit të Westminster Foundation for Democracy, organizatë britanike në Maqedoninë e Veriut. Studimi analizon përfaqësimin dhe mënyrën në të cilën vlerat demokratike paraqiten në përmbajtjen mësimore për arsimin e mesëm në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Ai bazohet në analizën e programeve mësimore, si dhe në dhjetë intervista me mësues të shkollave të mesme dhe profesionistë nga administrata arsimore dhe tre fokus grupe me nxënës,raporton Portalb.mk.
Nga gjetjet kryesore rezulton se programet mësimore dhe tekstet shkollore janë kryesisht të papërshtatshme dhe të vjetruara, prandaj mësimdhënësit shpesh japin mësim me ndihmën e materialeve mësimore shtesë (prezantime, fletë mësimore, materiale të diktuara, etj.).
Në përgjithësi, mund të konstatohet se kurrikulat në shumicën e rasteve janë mjaft të vjetruara (shumica e tyre datojnë nga periudha 2001-2003) dhe nuk japin informacion më të detajuar mbi përmbajtjen e kurrikulës. Përveç kësaj, nga intervistat e zhvilluara dhe fokus grupet me nxënësit, mund të përcaktohet se mësuesit përveç teksteve shkollore përdorin përmbajtje shtesë mësimore në mënyrë që ta afrojnë çështjen me nxënësit dhe të lehtësojnë mësimin.
Duke vepruar kështu, nxënësit vunë re se në praktikë kryesisht mësojnë nga përmbajtja shtesë kurrikulare, jo nga tekstet shkollore, sepse në shkolla ka mungesë të teksteve shkollore, kështu që disa prej tyre nuk marrin fare tekste shkollore gjatë vitit shkollor.
Disa nga profesorët e intervistuar shpjeguan se përveç disponueshmërisë së pabarabartë të teksteve shkollore, ata duhet të përdorin edhe përmbajtje shtesë kurrikulare për shkak të vjetërsisë së teksteve shkollore që nuk pasqyrojnë trendet moderne shoqërore. Ata sqaruan se e zhvillojnë një përmbajtje të tillë kurrikulare bazuar në tekstet shkollore ekzistuese, por edhe në literaturë shtesë. Megjithatë, meqenëse përmbajtja shtesë mësimore në praktikë ndryshon nga mësuesi në mësues, analiza e disa prej tyre nuk do të kontribuonte në ndërtimin e një tabloje të përgjithshme të përmbajtjes mësimore, as në të dhëna që mund të përgjithësohen.
Për këtë arsye, autorët e këtij studimi, përveç analizës së programeve mësimore, vendosën që në fokus të analizës të jenë tekstet shkollore, të cilat, edhe pse përdoren vetëm pjesërisht për zbatimin e mësimdhënies, janë ende e vetmja përmbajtje mësimore e unifikuar në procesin mësimor
Gjetje tjetër e studimit është se ka një përfaqësim të pjesshëm të përmbajtjes që pasqyron vlerat bashkëkohore demokratike. Ka mungesë të përmbajtjes që do të përpunojë drejtpërdrejt vlerat demokratike dhe do të shpjegojë rëndësinë e elementeve kryesore demokratike siç janë sovraniteti demokratik, zgjedhjet e lira dhe të ndershme, media e lirë, respektimi i të drejtave të njeriut, ndarja e pushtetit dhe sundimi i ligjit,
Studimi vëren gjithashtu se në përmbajtjet mësimore nuk ka pothuajse asnjë përmbajtje që do të inkurajonte pjesëmarrjen qytetare ose studentore dhe ka pak përmbajtje për shoqërinë civile dhe rolin e saj në demokraci,
“Lajmet në arsimin e mesëm duhet të stimulohen edhe nga përvojat ndërkombëtare që tregojnë se prania e vlerave demokratike dhe qytetare në procesin arsimor ka një rol të rëndësishëm në demokracitë moderne dhe ndikon pozitivisht në pjesëmarrjen qytetare dhe shkallën e kulturës politike.2 Vëmendje e veçantë i kushtohet jo vetëm transferimit të njohurive rreth koncepteve të caktuara demokratike (njohurive deklarative), por edhe mësimit përmes praktikës së demokracisë (njohurive procedurale). Gjithashtu vlen të përmendet tendenca për të kryer mësimdhënie në mënyrë interaktive, përmes diskutimeve mbi tema aktuale dhe të diskutueshme në të cilat studentët, përmes një atmosfere demokratike, zhvillojnë pikëpamjet e tyre dhe njëkohësisht mësojnë dhe praktikojnë demokracinë”, thuhet në studim.
Gjetjet tjera të studimit:
në disa nga tekstet shkollore ka edhe shembuj të përmbajtjes diskriminuese, përkatësisht përmbajtje që inkurajon paragjykimet dhe stereotipet
një hap pozitiv përpara është materiali mësimor për lëndën mësimore Arsimi qytetar për vitin e parë të arsimit të mesëm profesional dhe pjesërisht ai i Sociologjisë për vitin e katërt (lënda me zgjedhje). Materiali mësimor në Arsim qytetar ka përfaqësim të plotë dhe cilësor të elementeve të analizuara të demokracisë në të tre aspektet, si dhe përmbajtje që inkurajon pjesëmarrjen qytetare dhe të nxënësve.
Bazuar në gjetjet, studimi propozon rekomandimet e mëposhtme:
zhvillimin dhe prezantimin e një programi të ri për arsimin e mesëm të gjimnazit që do të zëvendësojë atë ekzistues që daton nga viti 2001,
futja e arsimit qytetar si lëndë e detyrueshme për të gjithë nxënësit në arsimin e mesëm,
rishikimi i përmbajtjeve mësimore dhe përgatitjen e teksteve të reja shkollore,
inkurajimi i organizimit të nxënësve dhe organizimit qytetar,
sigurimi i zhvillimit të vazhdueshëm profesional të kuadrit mësimor dhe imkorporimin e metodave alternative në mësimdhënie dhe
sigurimi i monitorimit të vazhdueshëm të zbatimit të përmbajtjeve mësimore
Qëllimi i këtij studimi ishte përcaktimi i përfaqësimit dhe mënyrës në të cilën vlerat demokratike përfaqësohen në përmbajtjet mësimore në arsimin e mesëm.
Kujtojmë se edhe në raportin e fundit të BE-së u bënë disa vërejtje në fushën e arsimit. Ndër to ishte ligji për arsimin e të rriturve si kërkesë urgjente. Nga miratimi i këtij ligji kanë kaluar 15 vjet dhe ka lindur nevoja për miratimin e një ligji të ri. Megjithatë, vendi akoma ka mbetur në kuadrin e propozimeve.
Ndërkohë vendi është kritikuar edhe nga Komisioni Evropian kundër Racizmit dhe Intolerancës (ECRI), në fushën e arsimit të integruar, për ndarjen e nxënësve në turne dhe objekte sipas përkatësisë së tyre, duke theksuar se në këtë formë bartet rreziku i urrejtjes dhe mungesë e integrimit.
