Kryesuesi i Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë është zotuar të mos lejojë që organi më i madh i sigurisë në botë të “shkatërrohet” pasi vetoja e Rusisë në vazhdën e pushtimit të Ukrainës nga Moska po e lë atë një gjendje paralize.
OSBE u themelua në vitin 1975 si një forum për fuqitë perëndimore dhe Rusinë për të diskutuar çështjet e sigurisë.
Por ajo është në një gjendje gjithnjë e më të keqe pasi Moska bllokon vendimet jetike për një buxhet të ri dhe zgjedhjen e një figure të re për të kryesuar institucionin prej 57 anëtarësh nga viti i ardhshëm.
Bujar Osmani, ministri i jashtëm i Maqedonisë së Veriut dhe kryetar aktual i grupit, tha se kjo lojë e Rusisë është përshkallëzuar që nga fillimi i luftës në Ukrainë dhe “paralizuar institucionin”.
Mandati i Osmanit skadon në dhjetor dhe zëvendësimi i tij kërkon mbështetjen unanime nga anëtarët e OSBE-së, përfshirë Rusinë.
Moska ka bllokuar kandidatin e vetëm, ministrin e Jashtëm të Estonisë, Margus Tsahkna, qeveria e të cilit është një aleat i vendosur i Ukrainës.
Në një intervistë për “Financial Times”, Osmani tha se “sfida më e madhe është lidershipi politik sepse organizata nuk mund të funksionojë pa karrige”.
Rusia beson se “është në interesin e saj që ta bëjë OSBE-në jofunksionale”, tha Ian Lesser, nënkryetar i Fondit Gjerman Marshall, një institut amerikan.
“Estonia është padyshim në rangun e parë të atyre që kundërshtojnë sjelljen ruse në Ukrainë”, shtoi ai.
Rusia ka refuzuar të bashkëpunojë me organizatën ose të kontribuojë në buxhetin e saj këtë vit.
Vyacheslav Volodin, kryetari i Dumës së Rusisë, tha në prill se “ne nuk duhet të paguajmë për atë që nuk kemi marrë”.
Ndërsa Osmani mbështet kandidatin estonez – i cili kundërshtohet vetëm nga Rusia dhe Bjellorusia – ai thekson se mund të ofrojë të vazhdojë rolin e tij “si mjeti i fundit”, duke shtuar “ne nuk do të lejojmë që organizata të shkatërrohet”.
Por një veprim i tillë do të kërkonte ende miratimin e Rusisë.
“Nuk ka dyshim se OSBE-ja është në krizën më të madhe të historisë së saj”, tha Tsahkna i Estonisë, duke shtuar se organizata u kërkoi të gjithë anëtarëve të respektonin parimet që Rusia “po i shkelte rëndë”.
“Ne nuk kemi qenë në gjendje të biem dakord për buxhetin për disa vite, nuk kemi marrëveshje për pozitat kryesore të OSBE-së, nuk kemi zgjedhur një kryesues për vitin 2024 apo 2026”, tha.
Kriza vjen pasi lufta e Vladimir Putinit në Ukrainë nuk tregon asnjë shenjë përfundimi dhe pasi Rusia javën e kaluar ndërmjetësoi një armëpushim në Nagorno-Karabakh, territori në malet e Kaukazit jugor të kontestuar nga Armenia dhe Azerbajxhani, të cilët janë të dy anëtarë të OSBE-së.
Në vitin 2022, OSBE-ja ndaloi misionin e saj monitorues në Ukrainë.
Ajo kishte vëzhguar sigurinë në vendin anëtar të OSBE-së që nga pushtimi rus i Krimesë në vitin 2014, por kjo u ndal kur Moska bllokoi një zgjatje të misionit në mars të vitit të kaluar.
Rusia gjithashtu ka arrestuar ilegalisht anëtarë të stafit të OSBE-së në Donetsk dhe Luhansk të pushtuar nga Rusia në Ukrainën lindore.
Agresioni rus dhe bllokimi institucional i OSBE-së kanë ngritur pikëpyetje mbi qëllimin e organizatës.
Dobësia e saj vjen pas formimit verën e kaluar të Komunitetit Politik Evropian, një organizatë prej 57 anëtarësh për diskutimet strategjike evropiane e mbështetur nga presidenti francez Emmanuel Macron që përjashton Rusinë.
Sekretarja e përgjithshme e OSBE-së është Helga Schmid, ish-shefe e shërbimeve diplomatike të BE-së dhe BE-ja siguron më shumë se dy të tretat e buxhetit vjetor prej 140 milionë eurosh të organizatës.
Por privatisht, disa zyrtarë të BE-së kanë sugjeruar që EPC aktualisht ofron një arenë më efektive për diskutimet e sigurisë sesa OSBE-ja, pa praninë penguese të Rusisë.
Osmani tha se kishte propozuar “zgjidhje kreative” si për buxhetin ashtu edhe për karrigen e vitit 2024, të cilat ende nuk ishin pranuar, por ai nuk pranoi të jepte detaje të mëtejshme.
